Stress als psychische klacht onder scholieren en hbo studenten komt steeds vaker voor. Studie-uitval in het onderwijs is een veelvoorkomend probleem en moet in de komende tien jaar tegen gegaan worden (Bussemaker, 2015).

StressCentrum onderzocht in samenwerking met Hogeschool Rotterdam hoe stress, coping en hogeschoolbegeleiding beleefd wordt door studenten van de Hogeschool Rotterdam die door stress zijn uitgevallen.

Dit onderzoek is verricht door Nadie van Duivenbode.

Vooronderzoek

Stress als psychische klacht komt volgens Schmidt en Simons (2013) steeds vaker voor bij Nederlandse hbo studenten net als studie-uitval (Inspectie van Onderwijs, 2012). In het vooronderzoek zijn verkennende conversaties gevoerd met hogeschooldecanen. Stress en studie-uitval worden door hen met elkaar in verband gebracht en vormen de doelgroep met stress uitgevallen hbo studenten.

Vooralsnog is er geen onderzoek gepubliceerd over belevingen van het stressbeeld van de doelgroep, eveneens niet naar die van schoolbegeleiding, hetgeen volgens Winkel en Juist (2010) de kans op studie-uitval kan verminderen. Dit geldt ook voor studentbelevingen van de eigen coping, ofwel: de reactie op een stresssituatie (Feltz-Cornelis, 2015). De Hogeschool Rotterdam diende als onderzoeksinstantie, waar met studenten diepte interviews gehouden zijn (Hogeschool Rotterdam, z.d.). Om de belevingen van de doelgroep te toetsen op het gebied van stress gerelateerde problematiek, coping hiervan en invloed van eventueel verkregen stress reducerende schoolbegeleiding hierop, zijn interviews gehouden met een zestal studenten die vanwege stress tijdelijk of definitief zijn uitgevallen van de opleiding. Het doel hiervan was het vervaardigen van aanbevelingen voor Stichting StressCentrum.

  Onderzoeksresultaten

Psychische, lichamelijke en gedragsmatige stressuitingen:

Unieke stresservaringen komen naar voren, maar de respondenten beleven allen zowel psychische als lichamelijke en gedragsmatige stressuitingen en negatieve, chronische stress, waarbij piekeren en doemdenken vaker is ervaren (Wilde, 2015). Beleefde stemmingen zijn boosheid, verwardheid, verdriet, neerslachtigheid, schuldgevoel, faalangst, een lage eigenwaarde en paniek. De lichamelijk beleefde uitingen van stress lopen uiteen. Vermoeidheid, slaapproblemen en moeilijkheden met ademhalen worden het meest, maar niet uitsluitend beleefd. Ook blaasontsteking en verergerde eczeemklachten zijn ervaren lichamelijke stressuitingen.

Coping

In de belevingen van coping wordt het zoeken naar afleiding van stressemoties en afhankelijk gedrag herkend in de vermijdende, taakgerichte en vermijdende sociaal gerichte copingstijl (Feltz-Cornelis, 2015). Sommige respondenten vallen met hun coping onder meer dan één copingstijl. Het als coping beleefde doemdenken en enkele beleefde stressgedragingen welke niet onder een copingstijl vallen, kunnen een oorzaak, gevolg of vernieuwde versie van een copingstijl vormen (Feltz-Cornelis, 2015).

Hogeschoolbegeleiding

Vrijwel iedere respondent heeft pas rond het proces van studie-uitval schoolbegeleiding verkregen, mede vanwege het laat herkennen van stress.

Het aanbod van hulp vanuit de Hogeschool Rotterdam en deelname hieraan door de respondenten zijn niet met elkaar in verhouding en er is beperkte kennis van een deel van het hulpaanbod. Over de invloed van schoolbegeleiding waaraan wel is deelgenomen, heerst een uiteenlopend oordeel. Begrip van docenten en betrokkenheid van een decaan en overkoepelend studiebegeleider worden gemist en ondersteuning van docenten ontbreekt bij het treffen van praktische zaken voor het inhalen van de studieachterstand. Vanuit andere perspectieven worden in de begeleiding van decanen en studieloopbaancoaches geruststelling, begrip en hoop beleefd.

Relevantie onderzoeksresultaten

De belevingen geven inzicht in wat de doelgroep gedurende de stress en studie-uitval doormaakte en hoe daarop gereflecteerd wordt. Uiteindelijk zijn zes casussen van studenten ontstaan die zijn toegespitst op de onderwerpen stress gerelateerde problematiek, coping en hogeschoolbegeleiding. De casussen geven een indicatie van wat een met stress uitgevallen student van Hoger Onderwijs kan ervaren op de deelonderwerpen en duiden aandachtpunten aan voor onder meer begeleiding vanuit de Hogeschool Rotterdam.

Professies die werken met de doelgroep hebben baat bij kennisgeving van de belevingen die met behulp van dit onderzoek zijn ontstaan, omdat zij hiermee tot diepgaandere doelgroepinzichten komen. De belevingen geven inkijk in wat stress kan betekenen op de verschillende lagen van het bestaan van een student en welke consequenties dat met zich meebrengt. De casussen kunnen gebruikt worden om te bekijken welke informatie nog ontbreekt om passende begeleiding te bieden aan de doelgroep. Bijvoorbeeld: Hoe en wanneer in iemands leven zijn bepaalde coping-mechanismen ontstaan? Ook kan er nagedacht worden over welke interventies/insteek toegepast worden op de casussen: Op welke manier zou ik (de hulpverlener/coach) een student zoals deze kunnen begeleiden naar een meer effectieve coping? Hoe zou ik de student begeleiden, zodat deze de stressklachten als minder belemmerend ervaart?

De onderzoeksresultaten zijn een opbrengst voor de maatschappij, aangezien deze inkijk geven in de stressbelevingen van een kwetsbare doelgroep die een volgende generatie werkenden vormt. Door kennis van de belevingen kan mede bepaalt worden hoe deze doelgroep politieke, economische en sociale ondersteuning krijgt.

Aanbevelingen

Een aanbeveling om studie-uitval en stress onder studenten van de Hogeschool Rotterdam te verminderen is het bekender maken van het hulpaanbod van de Hogeschool Rotterdam waardoor deelname hieraan zou kunnen toenemen. Daarnaast wordt een samenwerking tussen Stichting StressCentrum en de Hogeschool Rotterdam aanbevolen, vanwege het stressspecialisme binnen de stichting die aanvult op het hulpaanbod van de Hogeschool.

Tot slot wordt het uiteindelijke beroepsproduct, een online forum, aanbevolen waarop hbo studenten met stress anoniem met elkaar actief zijn in het delen van berichten over stress. Door de anonimiteit zal deelname aan het forum dienen als laagdrempelige eerstelijnshulp en zal een netwerk van lotgenoten ontstaan waarmee stress eerder en op een emotiegerichte manier kan worden (h)erkend.